Brussel keert mensen met een handicap de rug toe
Onze hoofdstad schrapt vanaf dit jaar het Budget d’Assistance Personnelle (BAP) voor mensen met een beperking, en dit wegens geldgebrek. Dat Brussel krap bij kas zit, is geen geheim. Dat de meest kwetsbaren hier de prijs voor betalen, terwijl elders miljoenen worden verspild, is onaanvaardbaar, schrijft Thibault Viaene, co-voorzitter van de Vrijdaggroep.
Het BAP bood mensen met een handicap de kans om met een persoonlijk budget zorg op maat te organiseren. Brussel besloot het project te schrappen door een tekort aan financiële middelen. Dit besluit roept herinneringen op aan een tijd waarin mensen met een handicap nauwelijks zeggenschap hadden over hun zorg.
Tot twee decennia geleden was de realiteit voor mensen met een handicap en hun naasten onverbiddelijk hard. Wie ondersteuning nodig had, belandde vrijwel automatisch op een wachtlijst. De lucky few werden opgenomen in een zorginstelling. Dit dwong hen hun thuis, familie en vertrouwde omgeving achter te laten. Mensen met een handicap werden vaak beschouwd als ‘lasten’ die beter buiten de gemeenschap konden worden opgevangen. De samenleving verkoos segregatie boven participatie.
De afgelopen jaren voltrok zich een paradigmashift. Waar instellingen lange tijd de norm waren, wint het idee van deïnstitutionalisering steeds meer terrein. Hoewel instellingen uitermate waardevol werk leveren, is verblijf daar niet voor iedereen met een beperking de meest geschikte oplossing. De focus ligt nu op inclusie, autonomie en volwaardige participatie in de samenleving, waarbij zorg zoveel mogelijk wordt afgestemd op de individuele behoeften van de persoon zelf. Personen met een handicap worden niet langer gezien als zorgobjecten, maar als burgers met gelijke rechten.
Persoonsgebonden financiering speelt hierin een cruciale rol. Het uitgangspunt is dat mensen met een handicap een budget ontvangen waarmee ze hun eigen zorg kunnen inkopen. Dit biedt hen de vrijheid om te kiezen welke zorg ze nodig hebben, waar die plaatsvindt – thuis, in een instelling of een combinatie van beide – en wie die zorg verleent. Deze keuzevrijheid versterkt hun autonomie en eigenwaarde. Mensen met een handicap kunnen zo hun leven naar eigen inzicht inrichten.
Met persoonsgebonden financiering wordt inclusie werkelijkheid. Mensen met een handicap kunnen blijven wonen in hun eigen huis en gemeenschap, omringd door hun naasten. Ze kunnen deelnemen aan sociale, culturele en professionele activiteiten die hen eerder werden ontzegd. Het laat zien dat inclusie geen abstract ideaal is, maar een haalbare realiteit.
Zowel Vlaanderen als Wallonië kennen persoonsgebonden financiering, waarmee gebruikers meer regie over hun zorg krijgen. Beide regio’s hebben grote stappen gezet richting deïnstitutionalisering. Ook Brussel zette in 2007 een stap in die richting met het Budget d’Assistance Personnelle (BAP). Toch wordt nu besloten er een punt achter te zetten.
Dit leert ons drie dingen.
Ten eerste: personen met een handicap zijn slachtoffers van de complexe bevoegdheidsverdeling in Brussel. Om dubbele financiering te vermijden, verbiedt Vlaanderen om een Vlaams persoonsgebonden budget te besteden in instellingen van de Commission communautaire commune (COCOM) en de Commission communautaire française (COCOF). Tegelijk kan de COCOM weliswaar juridisch een persoonsgebonden budget voorzien, maar kiest ze ervoor dit niet langer te doen. Hierdoor vallen kwetsbare personen met een handicap tussen wal en schip. Wie een Vlaams budget ontvangt, kan geen gebruik maken van instellingen van de COCOM of de COCOF, terwijl wie door die overheden wordt erkend, geen toegang krijgt tot financiering. Het illustreert opnieuw hoe onze bric-à-brac institutionele architectuur deugdelijk beleid in de weg staat.
Ten tweede: iedereen weet dat Brussel op haar financieel tandvlees zit, maar het is wraakroepend dat mensen met een handicap daar de tol voor betalen. Ondertussen verdwijnen miljoenen in geldverslindende prestigeprojecten en logge, ondoorzichtige politieke structuren. Brussel investeert doodleuk 44 miljoen euro per jaar in Kanal-Centre Pompidou, het bijhuis van een Frans museum waar niemand op zit te wachten, 25 miljoen per jaar in overvolle ministeriële kabinetten en miljarden in een overbodige metrolijn. Maar budgetten voor mensen met een handicap? Geen geld.
Ten derde: hoewel het BAP-project in Brussel relatief kleinschalig was, stuurt de beslissing om er de stekker uit te trekken, een zorgwekkend signaal uit. Het staat haaks op de ontwikkelingen in de rest van ons land, waar persoonsgebonden financiering steeds meer wordt omarmd als het model van de toekomst.
Eén van de eerste opdrachten voor de toekomstige federale minister bevoegd voor personen met een handicap is het opstellen van een nieuw Federaal Actieplan Handicap. Dit biedt een uitgelezen kans om, in nauwe samenwerking met de deelstaten, beleid te ontwikkelen dat daadwerkelijk het verschil maakt voor mensen met een handicap. Laten we hopen dat de onbegrijpelijke Brusselse beslissing geen precedent, maar een wake-upcall wordt.
