Refugees welcome?

Hoe zit het met de vluchtelingencrisis?

In 2015 kende België een aanzienlijke crisis op vlak van de opvang van asielzoekers die onze grens waren overgestoken. We herinneren ons de beelden van de honderden asielzoekers die wekenlang in erbarmelijke omstandigheden overnachtten in het Maximiliaanpark in Brussel.

Hoe zit het in 2016? Terwijl het aantal asielzoekers in 2015 verdubbelde ten opzichte van 2014 is de migratie-instroom voor het jaar 2016 onzeker en wordt er door sommigen gespeculeerd over het aantal toekomstige asielzoekers in België naar aanleiding van het recent gesloten akkoord tussen de Europese Unie en Turkije.

De regering heeft overigens besloten om bepaalde tijdelijke asielcentra te sluiten, gezien de recente daling van de aanvragen, waardoor het risico van een gebrek aan beschikbare plaatsen toeneemt bij een grote instroom. Wat er ook gebeurt, het staat vast dat ons land een toestroom zal blijven zien van asielzoekers die vluchten voor oorlog en vervolgingen en dat ons land zijn internationale verplichtingen op het vlak van opvang en dienstverlening, zoals ze beschreven zijn in de Conventie van Genève, zal moeten nakomen.

Wie zijn ze?

Het grote publiek noemt hen vluchtelingen, maar we moeten eerst en vooral een onderscheid maken tussen een asielzoeker, een vluchteling en een persoon onder subsidiaire bescherming. Een asielzoeker heeft een asielaanvraag ingediend in België, maar de autoriteiten hebben nog geen uitspraak gedaan over zijn lot.

Een vluchteling is een persoon die is gevlucht voor vervolgingen wegens zijn ras, religie, nationaliteit of het behoren tot een bepaalde sociale groep binnen zijn land, terwijl subsidiaire bescherming wordt verleend aan personen die niet voldoen aan de voorwaarden voor het verkrijgen van het vluchtelingenstatuut, maar die toch zijn blootgesteld aan groot gevaar wanneer ze zouden terugkeren naar hun land van herkomst, vooral wanneer dit land in oorlog is.
In beide gevallen erkent België hun zorgelijke situatie en kent het hen, op basis hiervan en na analyse van het dossier, het recht toe om in België te verblijven. Achter deze definities gaan tragische verhalen schuil van gezinnen die een sereen leven leidden en die tot ballingschap worden gedwongen omdat er oorlog uitbreekt in hun land.

Zo is 70% van de vluchtelingen of personen onder subsidiaire bescherming die recent werden erkend in België afkomstig uit conflictzones (vooral Irak, Syrië en Afghanistan) en laten ze een lange termijn situatie achter (volgens het UNHCR - het VN Vluchtelingenagentschap - bezit bijvoorbeeld 86% van de Syrische vluchtelingen minstens een diploma secundair onderwijs).

Ook al zijn veel vluchtelingen mannen die alleen op pad zijn gegaan als ‘verkenners’, toch dwingen de omstandigheden de vrouwen en kinderen ertoe om ook te vertrekken richting Europa en te genieten van een gezinshereniging: we zien een toenemend aantal vrouwen dat zich aanbiedt als asielzoeker en het aandeel niet-begeleide minderjarigen is opgelopen tot 8% van het totale aantal aanvragers sinds begin 2016, tegen 3% in 2014. Van deze minderjarigen is 15% niet eens 13 jaar…

Hoe worden ze ontvangen in België?

Tussen zijn eerste stap op Belgische bodem en het verkrijgen van het vluchtelingenstatuut, dat rechten en een verblijf in ons land garandeert, volgt de asielzoeker een parcours dat bestaat uit verschillende stappen, waarbij hij zijn weg moet zoeken van de ene naar de andere Belgische instelling. Administratieve stappen in een vreemde taal, lange procedures, moeilijke omstandigheden in de centra en een integratie vol hinderlagen… Dit proces kan zeer moeilijk zijn en kan meerdere jaren in beslag nemen. Ook al toont België zich een goede leerling wat de opvang in Europa betreft, toch zou het zich meer kunnen inspannen om deze struikelblokken te vermijden.

De Vrijdaggroep buigt zich over het parcours van de asielzoekers in België

Vandaag het parcours van wie aankomt in ons land begrijpen, om het te verbeteren voor wie in de toekomst nog volgt: dat is de doelstelling van dit rapport van de Vrijdaggroep. Het illustreert het typische parcours van een jonge Syriër, die we Adnan zullen noemen, die vlucht uit zijn geboortestad Aleppo en die alleen aankomt in België om er asiel aan te vragen. Door zijn leeftijd en de humanitaire en veiligheidscrisis in zijn land, is Adnan representatief voor de aanvragers die momenteel aan onze grenzen aankomen. Van zijn aankomst in België tot zijn integratie in de Belgische maatschappij als vluchteling: voor elke stap worden de problemen die men tegenkomt geïllustreerd, samen met de mogelijke oplossingen die zowel de overheidsinstanties als particuliere dienstenverleners, het maatschappelijk middenveld en burgers individueel zouden kunnen aanreiken. Samen kunnen deze initiatieven het leven van nieuwe asielzoekers veranderen en bijdragen tot een opvang- en integratiebeleid dat strookt met de waarden die ons land beweert te verdedigen.

Adnan, één van de vele asielzoekers...

Adnan werd vorige week 28 jaar. Hij vierde zijn verjaardag met zijn vrienden in zijn geboortestad Aleppo, de tweede grootste stad van Syrië. Adnan is leraar geschiedenis in het secundair onderwijs. Aleppo werd gespaard aan het begin van de burgeroorlog in maart 2011, maar wordt nu zwaar onder vuur genomen. De ene dag zijn het de regeringstroepen die het front domineren, de volgende dag zijn het de rebellenlegers die de bovenhand krijgen, zodat de bombardementen om het uur wel een burger doden.

Hamed, de jeugdvriend van Adnan, werd gisteren getroffen. Om veiligheidsredenen heeft de school besloten haar deuren dicht te doen. De situatie is onhoudbaar en Adnan ziet dit in. Op advies van zijn ouders zoekt hij 4.000 euro bij elkaar, wat overeenstemt met bijna een jaarloon, om het land te ontvluchten richting Europa.

Adnan besluit om de route via Turkije te nemen, die hem de minst gevaarlijke lijkt. Hij komt aan in de Turkse grensstad Kilis, waar 2,7 miljoen andere Syriërs al eerder arriveerden. Door een smokkelaar, die hem 2.000 euro aanrekent, wordt hij met een vrachtwagen naar de Turkse stad Izmir gebracht, tegenover Griekenland. Hij verblijft er enkele dagen in een onderkomen woning samen met andere migranten tot hij midden in de nacht wordt gewekt door de smokkelaar om naar het strand te gaan en aan boord te gaan van een opblaasboot die hij deelt met meer dan 40 andere migranten.

Hij heeft geluk: de boot bereikt de Europese bodem veilig. Dat is niet voor iedereen het geval. Via de sociale netwerken neemt hij contact op met een andere smokkelaar om naar België te geraken, via Macedonië, Servië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland, met de trein en de bus, maar vooral te voet. Adnan komt uiteindelijk aan in België en wil er asiel aanvragen. Zijn reis heeft in totaal 3 maanden geduurd en hij heeft zijn leven meerdere keren gewaagd. Met zijn profiel en volgens de statistieken heeft hij bijna 90% kans om het subsidiaire beschermingsstatuut te krijgen en een verblijfsvergunning aan het einde van het parcours dat hem nog wacht. De weg tot aan het verkrijgen van dit statuut zal echter nog lang zijn.

Bekijk het animatiefilmpje hieronder