Is jouw huidige job nog relevant binnen vijf jaar?

‘Vandaag zien we een dubbele golf over ons heen komen: digitalisering in combinatie met groene transitie. Deze situatie vraagt om grootschalige strategieën voor levenslang leren’, schrijven Nicholas Vijverman en Jorie Soltic van de Vrijdaggroep. ‘De OESO wees echter reeds op het gebrek aan een sterke leercultuur in België. Een zorgwekkend gegeven, aangezien levenslang leren een cruciale hefboom is voor onze welvaartstaat.’

Zijn de vaardigheden die je vandaag inzet, morgen nog relevant? De opmars van artificiële intelligentie in ons dagelijks leven, gecombineerd met de onvermijdelijke gevolgen van klimaatverandering, zorgt ervoor dat het bedrijfslandschap radicaal zal transformeren, zo stelt onder meer het recentste ‘Future of Jobs’ rapport van het World Economic Forum.

De trein van digitalisering dendert onvermijdelijk verder

De eerste trend die bedrijven ingrijpend zal transformeren, is de democratisering van digitale tools, met de opkomst van ChatGPT als meest herkenbare voorbeeld. Technologische innovaties dringen steeds dieper door in ons dagelijkse én professionele leven.

De opkomst van artificiële intelligentie zal naar verwachting ingrijpendere gevolgen hebben dan de opkomst van het internet destijds. Terwijl sommige traditionele functies zullen verdwijnen, denk aan administratieve assistenten of kassiers, ontstaan er tegelijkertijd nieuwe mogelijkheden. Niet toevallig zijn de naar verwachting sterkst stijgende jobs dan ook software ingenieurs en AI specialisten.

Klimaatverandering heeft impact op iedereen

Hoewel er vandaag de dag een tendens lijkt te zijn waarbij bedrijven hun duurzaamheidsambities, ten onrechte, opzij schuiven om competitief te blijven, zien we tegelijkertijd een sterke beweging richting groene transities, zoals hernieuwbare energie en innovatieve materialen. Overheden versterken deze shift met strengere regelgeving terwijl consumenten steeds meer de impact van hun aankoopkeuzes realiseren.

Of je als bedrijf nu ‘duurzaamheid’ hoog in jouw strategie plaatst of niet, het grilliger wordende klimaat zal leiden tot nog meer prijsschokken die de volledige toeleveringsketen raken. Grondstoffen worden schaarser, energieprijzen fluctueren, en extreme weersomstandigheden bedreigen de continuïteit van productieprocessen. Bedrijven die zich proactief aanpassen, zullen sterker uit deze veranderingen komen. Immers: ‘There is no business on a dead planet’.

Levenslang leren om de uitdagingen van morgen het hoofd te bieden

Voor individuele werknemers is de noodzaak om continu te blijven leren bijgevolg groter dan ooit. Onder meer technologische geletterdheid wordt steeds belangrijker. Dat betekent niet dat iedereen nu moet leren programmeren of zelf AI-modellen moet ontwikkelen.

Wat wél essentieel is, is het vermogen om technologie te begrijpen en ermee samen te werken. Aangezien steeds meer functies ondersteund worden door technologische oplossingen, moeten werknemers leren hoe ze deze tools effectief én verantwoord kunnen inzetten.

Daarnaast zullen vaardigheden zoals creatief denken en flexibiliteit de komende jaren sterk aan belang winnen. De toenemende impact van klimaatverandering vraagt om slimme, toekomstgerichte oplossingen. Denk hierbij aan de ontwikkeling van alternatieve businessmodellen, materiaal innovatie en het analyseren van grondstoffenstromen doorheen de waardeketen.

Vraag en aanbod van opleidingen moet beter op elkaar afgesteld worden

De leercultuur in België kent drie opvallende knelpunten. Ten eerste wordt de opleidingsnood door werknemers vaak niet ervaren. Daar waar landen als Zweden (59%) en Estland (52%) dicht bij de aanbevolen opleidingsdeelname van 60% komen, halen we in België niet eens 25%. Ten tweede is de toegang tot leerprogramma’s ongelijk verdeeld. Vooral 55-plussers, niet-beroepsactieven, lager opgeleiden en personen geboren buiten de EU nemen beduidend minder vaak deel aan opleidingen.

Nochtans is net deze groep cruciaal om te betrekken bij leerinitiatieven om de activeringsgraad te verhogen. Tenslotte bestaat er een kloof tussen de vaardigheden die werkgevers als essentieel beschouwen enerzijds en de vaardigheden die het meest gepromoot worden in opleidingen anderzijds. Dit leidt tot een onderaanbod van opleidingen gericht op de vaardigheden die steeds belangrijker worden in de arbeidsmarkt.

Het opleidingsaanbod dat de mogelijkheden van artificiële intelligentie en de groene transitie combineert, bijvoorbeeld, blijft beperkt, terwijl deze twee thema’s juist steeds meer met elkaar verbonden raken.

Naar een vraaggestuurd én toekomstgericht opleidingsaanbod

Het opleidingsaanbod in België moet dus minder aanbodgestuurd, en meer vraaggestuurd zijn: meer afgestemd op de noden van de arbeidsmarkt. Dit kan worden bereikt door nauwere samenwerkingen tussen onderwijsinstellingen en bedrijven, bijvoorbeeld via de cocreatie van nieuwe opleidingen. Essentieel hierbij is een proces van regelmatige bijsturing en updates in samenspraak, niet alleen wat betreft de inhoud, maar ook in de afstemming van verwachtingen over het format van de opleidingen.

We moeten ook durven vooruitkijken naar wat de toekomst vraagt. Zo wil de nieuwe Vlaamse regering in haar regeerakkoord de focus binnen het Vlaams Opleidingsverlof (VOV) verschuiven naar knelpuntberoepen.

Wat vandaag een knelpuntberoep is, kan morgen echter al achterhaald zijn onder druk van externe factoren. Wie had drie jaar geleden kunnen voorspellen dat een opleiding in programmeren minder relevant zou worden door de opkomst van Generative AI?

De wereldeconomie ondergaat een van de grootste industriële verschuivingen in de geschiedenis, beschreven als een “duurzaamheidsrevolutie met de omvang van de industriële revolutie en de snelheid van de digitale revolutie”. Succes zal afhangen van de mate waarin werknemers, bedrijven en overheden zich aanpassen en aldus levenslang leren als prioriteit omarmen. Bovendien is het een cruciale manier om de activeringsgraad in België op te krikken.

De uitdaging is helder: levenslang leren moet centraal staan in onze aanpak om de opkomst van artificiële intelligentie en groene transities actief én geïntegreerd te omarmen.