'Herschikking van de schoolvakanties: geen monster van Loch Ness maar een gamechanger voor het onderwijs'

'Er is geen beter moment dan deze crisis om doortastend te zijn en vooruitgang boven routine te stellen', schrijven Audrey Hanard en Sophie Buysse van de Vrijdaggroep. Ze roepen op om de timing van de schoolvakanties grondig tegen het licht te houden.

Al jaren pleiten psycho-pedagogen voor een herschikking van de schoolkalender. De ellenlange zomervakantie en de te korte breaks tijdens het schooljaar zijn helemaal niet aangepast aan het biologische ritme van kinderen. In de zomer lopen ze leerachterstand op terwijl ze in de herfst- en krokusvakantie onvoldoende tijd hebben om de leerstof te verteren. Reeds jaren worden concrete pogingen ondernomen om hierin verandering te brengen en ook vandaag worden weer voorzichtige stappen gezet aan beide kanten van de taalgrens.

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts noemde het recent nog een debat met Loch Ness-kenmerken, maar erkent anderzijds de impact op de leerprestaties van kinderen. Verder was het succes van de zomerscholen afgelopen jaar een positief experiment in de goede richting. Wat hield ons dan al die tijd tegen? Een verandering die zoveel actoren direct of indirect aanbelangt is nu eenmaal moeilijk, net zoals het afscheid nemen van een routine die we al decennia kennen. Nochtans, diezelfde routine werd net compleet overhoopgehaald door de coronacrisis. Wat als we deze kans nu eens aangrijpen om geschiedenis te schrijven?

Wist u dat België één van de langste zomervakanties heeft in vergelijking met onze buurlanden? Toen de leerplicht aan het einde van de 19^e eeuw werd ingevoerd, was een lange zomervakantie vanzelfsprekend. Kinderen van landbouwers konden zo hun ouders helpen bij de oogst. Ondertussen wezen talloze studies uit dat de lange zomervakantie allesbehalve een goede formule is voor leerlingen en hun ouders. Kinderen hebben behoefte aan een regelmatige stimulans om leerstof te verwerken. Die regelmaat verliezen ze helemaal gedurende de zomer. Bovendien is het voor vele ouders niet evident om hun kroost negen weken bezig te houden, laat staan op een leerrijke manier.

De vakantieperiode veroorzaakt nog extra leerachterstand bij kinderen uit kansarme en anderstalige gezinnen. Terwijl kansrijke kinderen tijdens de zomervakantie educatief worden uitgedaagd, zijn er in kwetsbare gezinnen vaak geen centen of is er geen tijd voor zomerkampen, museumbezoeken of inhaallessen Nederlands. Deze vaststelling alleen al zou de aandacht van onze ministers moeten trekken, net omdat de onderwijsongelijkheid in België groter is dan in de andere landen van de OESO.

Pogingen om de schoolritmes af te stemmen op onze moderne samenleving zijn nochtans niet nieuw. In 1990 stelde minister Grafé een commissie aan die meer dan 1.200 gezinnen in de Franstalige gemeenschap bevroeg. De helft van deze gezinnen was voorstander van een kortere zomervakantie die gecompenseerd zou worden door een extra week in de herfst- en krokusvakantie. Slecht 14% van de gezinnen uit deze enquête waren uitdrukkelijk tegen het voorstel. Het is opmerkelijk dat net de gezinnen met de grootste inkomens het meest gekant waren tegen een hervorming (21,9%), terwijl gezinnen waarbij één van de ouders leerkracht was, uitdrukkelijk hun steun betuigden (62,6%).

In 2018 volgde een nieuw onderzoek in de Franstalige gemeenschap op initiatief van minister Schyns. Meer dan tien verschillende focusgroepen werden bevraagd; onderwijspersoneel, gezinnen en onderwijskoepels maar ook het verenigingsleven, het jeugdwerk, de horeca, het toerisme en de gezondheidszorg. Hoewel de meerderheid van de deelnemers opnieuw voorstander was van een aangepaste schoolkalender in het belang van het kind, kwam er een waslijst aan voorwaarden om dit ideaal in praktijk om te zetten. Het was volgens de deelnemers de gelegenheid om ook een grondige voorafgaande hervorming van het onderwijs door te voeren, het buitenschools aanbod fundamenteel te herdenken én alle culturele, sportieve, academische en andere maatschappelijke agenda's op elkaar af te stemmen. Meer verandering dan wat een samenleving in één klap kan verwerken; het dossier werd weer opgeborgen.

Nochtans werden in deze studie ook een heleboel voordelen aangehaald, in het bijzonder voor sectoren die het door de coronacrisis nu hard te verduren krijgen. Twee weken herfst- en krokusvakantie bieden meer reis-en vrijetijdsmogelijkheden doorheen het jaar waardoor toerisme en horeca op hogere winsten mogen rekenen. Voor een sector die zo getroffen werd, zou dit nieuwe perspectieven kunnen bieden volgend schooljaar. Ook de socioculturele sector zal tijdens het schooljaar een breder aanbod kunnen voorzien. Hierdoor wordt het voor ouders makkelijker om het werk met hun gezinsleven te rijmen, bijvoorbeeld door een week verlof te combineren met een vakantiestage voor hun kinderen in de krokus- en herfstvakantie. Tot slot zou bij een betere spreiding van de vakanties het onderwijspersoneel zelf minder stress ervaren en minder kans lopen op een burn-out.

De herfstvakantie duurde dit schooljaar al een week langer. Door de opkomst van de Britse variant besliste minister Weyts om leerlingen van het secundair onderwijs voor de krokusvakantie een volledige week afstandsonderwijs te laten volgen. Om het onheilspellende vooruitzicht van een derde golf te temperen zou het veel beter zijn mochten álle leerlingen een extra week krokusvakantie krijgen. Dit biedt een unieke kans om nu al vooruit te denken en met behulp van een degelijk plan van aanpak de zomervakantie twee weken in te korten. Leerkrachten moeten op deze manier niet meer uren presteren. Natuurlijk is lesgeven in een coronajaar niet vergelijkbaar met een gewoon schooljaar. Daarom zouden de talloze verenigingen van ons middenveld kunnen bijspringen om de scholen te ondersteunen tijden de twee extra lesweken in de zomer.

We zijn het haast gewoon dat de pandemie een ellendige warboel maakt van onze agenda's. Een nieuwe schoolkalender kan een echte gamechanger zijn voor een kwalitatiever en inclusiever onderwijs. Er is geen beter moment dan deze crisis om doortastend te zijn en vooruitgang boven routine te stellen.