En wat als de democratie niet alleen uit de stembus komt? Het potentieel van de burgerdialoog in België.
De Duitstalige Gemeenschap, die in de media weinig aandacht krijgt, is een internationale pionier op het vlak van burgerberaadslaging. Sinds de invoering van het Ostbelgien Modell in februari 2019 kunnen burgers willekeurig aangewezen en gevraagd worden om een specifiek thema te bespreken om uiteindelijk aanbevelingen aan het parlement te richten. De Vrijdaggroep heeft dit systeem onder de loep genomen en zich de vraag gesteld of het een geloofwaardig alternatief kan zijn voor het representatieve model, en er zo toe kan bijdragen dat onze democratie opnieuw aantrekkelijk wordt. We onderzochten de sterke en zwakke punten en de praktische uitvoering ervan. En zelfs verder: is zo'n model reproduceerbaar elders in België?
Het westers democratisch model, dat gebaseerd is op het vertegenwoordigingsbeginsel en periodieke verkiezingen, werkt niet meer. Een groot deel van de burgers lijkt ontgoocheld en keert een systeem dat politieke participatie samenvat in enkele keren per decennium gaan stemmen de rug toe. Het is niet makkelijk om deze ontgoocheling uit de wereld te helpen en er bestaat geen wonderoplossing. Die ontgoochelde burgers weer voor zich winnen zal tijd kosten en inspanningen en de invoering van nieuwe, creatieve modellen vergen.
Een permanente burgerdialoog op basis van willekeurig aangewezen burgers lijkt ons een geloofwaardige piste, of op zijn minst een mogelijkheid waarmee rekening gehouden moet worden.
Het Ostbelgien Modell: een volkomen nieuwe ervaring in de Duitstalige Gemeenschap
De goedkeuring van het decreet van 25 februari 2019 tot invoering van de burgerdialoog in de Duitstalige Gemeenschap is historisch omdat deze Gemeenschap van 80.000 zielen de eerste politieke overheid ter wereld geworden is die niet-verkozen burgers duurzaam betrekt bij haar wetgevende activiteiten. De totstandkoming van dit model heeft veel te danken aan de politieke wil van enkelen en aan de bijdrage van de G1000, die belangrijk advies verstrekt heeft.
Deze burgerdialoog is opgezet rond een Burgerraad die de thema’s moet kiezen die aan de burgerberaadslaging voorgelegd zullen worden, en ad-hocvergaderingen waar de eigenlijke beraadslaging plaatsvindt en die aanbevelingen voor de politieke autoriteiten formuleren. Het rapport identificeert en analyseert de belangrijkste sterke punten (zijn duurzaamheid en autonomie) en mogelijke zwakke punten (zijn transparantie, verscheidenheid, concrete organisatie) van dit originele en opmerkelijke systeem.
Een initiatief dat elders in België toegepast kan worden?
De Duitstalige Gemeenschap is uniek door haar geografische ligging, haar sociologie, haar demografie en haar cultuur. De auteurs van het rapport zijn echter van mening dat de gedachtegang die van het initiatief van de Duitstalige Gemeenschap een op zichzelf staande ervaring, die elders in België niet reproduceerbaar is, maakt, geen stand houdt tegen analyse en tegenspraak. Het rapport verdedigt het idee dat de ontwikkeling van de burgerparticipatie een geloofwaardig alternatief is voor het traditionele model van vertegenwoordiging en identificeert een aantal aanbevelingen voor de verschillende Belgische stakeholders.